یادنامه درگذشتگان رادیو و تلویزیون در سالی که گذشت

وداع با نقش‌آفرینان پرخاطره

علوم شناختی در برنامه‌سازی رادیو و تلویزیون

مدتی بود ذهنم با واژه تازه، اما عمیق علوم شناختی درگیر شده بود. نخستین بار این واژه را در تابستان امسال و در همایشی از زبان دکتر محمد سرافراز شنیدم. رئیس رسانه ملی با طرح سوالاتی، ذهن حاضران در همایش را به اندیشه در موضوع علوم شناختی و رسانه تحریک و تشویق کرد.
کد خبر: ۸۶۳۴۴۸
علوم شناختی در برنامه‌سازی رادیو و تلویزیون

دکتر سرافراز با اشاره به این که مستند، کشف حقیقت از راه واقعیت است، از حضار جلسه پرسید: چگونه مرگ یک کودک در ساحل دریا، سوژه رسانه‌ها و اندیشه‌ها می‌شود؟ چرا حضور آوارگان سوری، عراقی و لیبیایی در کشورهای اروپایی موضوع اصلی رسانه‌ها می‌شود؟ اساس به وجود آمدن این جمعیت آواره و مهاجر به اروپا چیست؟ داعش را کدام اندیشه و چه کسی راه انداخته است؟ ... از زمان طرح این سوالات تاکنون شش مورد هم‌اندیشی با موضوعات مختلف در حوزه علوم‌شناختی و رسانه و به همت مرکز پژوهش و سنجش افکار صدا و سیما برگزار شد و صاحب‌نظران این علم، یافته‌های پژوهشی خود را ارائه کردند.

در ششمین هم‌اندیشی این مرکز با موضوع کاربردهای علوم‌شناختی در برنامه‌سازی، دکتر کمال خرازی، دبیر ستاد توسعه علوم و فناوری‌های شناختی، پژوهشی با موضوع نقش علوم شناختی در اثربخشی پیام ارائه کرد.

چیستی علوم شناختی

خرازی برای ورود به موضوع علوم شناختی، فرازی از کلام امام علی(ع) انتخاب کرد و گفت: اتزعم انک جرم صغیر وفیک انطوی العالم الاکبر و انت الکتاب المبین الذی باحرفه یظهر المضمر. آیا تو گمان می‌بری جسم کوچکی هستی در حالی که عالم بزرگ‌تری در تو نهفته است و تو به مثابه کتابی گویا هستی که با هر حرف آن، ناشناخته‌ای آشکار می‌شود. لذا جهانی که در انسان نهفته، جهانی ناشناخته است و علوم شناختی سعی در شناخت این جهان دارد. سرمایه انسان، شناخت است و خداوند این شناخت را به انسان ارزانی داشته است.

دبیر ستاد توسعه علوم و فناوری‌های شناختی تصریح کرد: فناوری‌های شناختی و علوم شناختی سعی بر شناخت کارکردهای ذهن و مغز دارد و از علوم جدید است و همچون حوزه‌ای میان‌رشته‌ای مورد توجه استادان رشته‌های مختلف علوم پایه، پزشکی، مهندسی، علوم اجتماعی و رفتاری، هنر و علوم انسانی قرار گرفته است.

خرازی افزود: در علوم شناختی سه مفهوم مطرح است؛ اول شبکه، دوم نوخاستگی و سوم فرآیندهای نیمه‌هوشیار. زبان، عادات اجتماعی و نمادهای فرهنگی از پدیده‌های نوخاسته هستند. شورش‌ها و تظاهرات، برنامه‌های شاد و موزیکال و عزاداری‌های مذهبی که حال و تغییری میان مردم ایجاد می‌کنند، پدیده‌های نوخاسته هستند.

وی بهترین کارکرد رسانه با استفاده از علوم‌شناختی را تأثیر‌ غیرمستقیم و استفاده از استعاره‌ها در فرآیند ناهشیار ذهنی دانست و گفت: رسانه باید هنرمندانه به مخاطب خود قدرت تحلیل، شناخت و آزادی انتخاب بدهد و این مسأله موجب ماندگاری پیام خواهد شد. القای غیر‌مستقیم پیام از ترفندهای رسانه‌های امروزی است.

مخاطب بدون مقاومت، نتیجه‌ای که رسانه دنبال می‌کند را می‌پذیرد. لذا صداوسیما باید با تسلط و آگاهی از علوم شناختی تأثیرات رسانه‌های رقیب و بیگانه را که به دنبال تأثیر بر جامعه اسلامی هستند، خنثی کند.

یک خبر خوش

خرازی با بیان این نکته که پدیده‌های اجتماعی امروز بسیار پیچیده و متأثر از عوامل متعددی هستند، افزود: در علوم‌شناختی می‌خواهیم بدانیم این پدیده‌های نوخاسته در فکر و ذهن مخاطبان تا چه میزان تأثیر‌ می‌‌‌گذارند و عامل برخی رفتارها در انسان می‌شوند. در کشور ما ‌قدم‌های خوبی برای معرفی علوم‌شناختی برداشته شده و تا پایان سال آزمایشگاه ملی نقشه‌برداری مغز راه‌اندازی خواهد شد.

دبیر ستاد توسعه علوم و فناوری‌های شناختی گفت: با توسعه شبکه‌های اجتماعی تعاملی که به عنوان رقیب رسانه‌های تصویری عمل می‌کنند باید با شناخت صحیح از کارکردهای ذهن و مغز نقش اثرگذاری در جامعه ایفا کرد. بیان رسانه متأثر از اجتماع و در عین حال بر اجتماع تأثیرگذار است و مخاطبان در شکل‌گیری پدیده‌های نو‌خاسته و دانش جمعی تأثیرات مهمی دارند. رسانه باید با شناخت دقیق فرآیند تأثیر‌گذاری، در این پیوستگی و انسجام اجتماعی در قالب مدل‌های ذهنی نقش‌آفرین باشد.

تأثیر عاطفی رسانه بر مخاطب

در ادامه نشست هم‌اندیشی، دکترحسن عشایری، استاد دانشگاه علوم پزشکی ایران با موضوع «تلویزیون و تأثیرگذاری عاطفی بر مخاطب» ضمن بیان این که اطلاعات و شناخت، عامل هیجان است، گفت: انسان باید شور و هیجان داشته باشد و ما می‌توانیم با کنترل و مدیریت عاقلانه هیجانات زندگی، جامعه متعادلی داشته باشیم.

وی با تأکید بر این که صداوسیما باید به دنبال تحریک‌های کلیدی مخاطب باشد، گفت: زبان تفکر و شناخت بهترین کلید برای تحریک هیجانات است و اگر مردم شناخت کافی راجع به پدیده‌ها و هیجانات پیدا کنند، فرهنگ اجتماع هم درست می‌شود.

این استاد دانشگاه با تأکید بر نقش تفکر و بینش در توجه به پدیده‌های اجتماعی و اهمیت پژوهش در این زمینه برای تولیدات فاخر گفت: شبکه بی‌بی‌سی واقعیت‌ها را براساس مصالح خود پالایش می‌کند و هاله‌ای از گزاف بر آن می‌پیچد و انعکاس می‌دهد. در این زمینه رسانه ملی می‌تواند با آگاهی‌بخشی و ایجاد شناخت صحیح در مخاطبان خود نقش این‌گونه رسانه‌های مخرب خارج از کشور را خنثی کند.

عشایری با بیان این که به‌وسیله شناخت می‌توان بر هیجان‌ها تأثیر گذاشت، گفت:‌ در این که رسانه بداند در چه زمانی، چه موضوعی و چه برنامه‌ای ارائه کند و چه آرایشی به آن برنامه بدهد، خیلی مهم است و این عامل موفقیت رسانه‌ها می‌شود.

وی زبان تصویر و زبان موسیقی را بسیار مهم دانست و افزود: علم و آگاهی هر چند اثر‌گذار و ارزشمندند، اما هنر و بیان هنری بسیار تأثیرگذارتر در هیجانات و عواطف مردم است و رسانه‌های بیگانه از هنر و هیجانات برای رسیدن به اهدافشان استفاده می‌کنند.

تعامل دائمی علوم شناختی و ارتباطات

اخبار و اطلاع‌رسانی از مباحثی هستند که با علوم شناختی، نشانه‌شناسی و معناشناسی ارتباط دارند. از آنجا که علم اطلاع‌رسانی و خبر با انتقال اطلاعات، ارتباطات کلامی و غیرکلامی، شبکه‌های ارتباطی، مفاد و محتوای متن و تعاملات انسانی سر و کار دارد، ابتدا باید دانست مهم‌ترین ویژگی علوم شناختی در پدیده اطلاعات چیست. علوم شناختی در طراحی بهترین شیوه تأثیرگذاری بر افکار عمومی، به حوزه ارتباطات و اطلاع‌رسانی کمک می‌کند. رسانه‌های گروهی هم برای جذب افکار عمومی و تأثیرگذاری بر آن از اصول روان‌شناسی شناختی بهره می‌برند. به علاوه زبان‌شناسی شناختی نیز در استفاده از استعاره‌های مناسب ارتباطی به این حوزه کمک می‌کند.

محمد زندکریمخانی

newsQrCode
ارسال نظرات در انتظار بررسی: ۰ انتشار یافته: ۰

نیازمندی ها