عدم واقع‌نگری، انحراف و نفوذ 3 تهدید بزرگ انقلاب‌ها

این آرمان‌های بزرگ معمولا با مجموعه‌ای از موانع بر سر تحققش مواجه می‌شود که یکی از این موانع، بسیار بزرگ و والا بودن آرمان‌هاست. علت شکل‌گیری این آرمان‌ها را در نظام سیاسی و جامعه قبل از انقلاب باید جست‌وجو کرد.

به دلیل آسیب‌ها، کمبودها، نواقص و انحرافاتی که در جامعه قبل از انقلاب وجود دارد مجموعه انقلابیون و به تبع آنها مردم آرمان‌هایی را مطرح می‌کنند که با تحقق آنها مجموعه نابسامانی‌ها و ناهنجاری‌هایی که قبل از انقلاب با آن زندگی کردند سامانی پیدا کند و بهینه‌سازی شود. این بزرگ بودن، فضایی ایجاد کرده و گاهی با واقعیت‌های موجود فاصله پیدا می‌کند. بنابراین این موضوع یک مانع می‌شود.

موانع دیگری که می‌شود مطرح کرد این است که حکومت مستقر که در برابر انقلاب مقاومت می‌کند بلافاصله بعد از پیروزی انقلاب نیروی بزرگی به عنوان نیروی ضدانقلاب تشکیل می‌دهد و سعی می‌کند مانع از تحقق آرمان‌های انقلاب شود و اصطلاحا انقلاب را به انحراف بکشاند تا بلکه همانی را که خودش می‌خواست و در حال انجامش بود، دوباره برگرداند.

مانع سومی که در برابر انقلاب‌ها پدید می‌آید قدرت‌های بزرگ است چون نظام‌های قبل از انقلاب به دلیل این‌که مردمی نیستند، ستم‌پیشه و ظالم هستند و مشروعیت مردمی ندارند ولی هر حکومتی گریزی از مشروعیت نیست و باید از جایی این مشروعیت را کسب کند و معمولا در ائتلاف با قدرت‌های بزرگ تلاش می‌کنند این مشروعیت را کسب کنند و به همین دلیل وقتی انقلاب پیروز می‌شود منافع قدرت‌های بزرگ گره خورده به منافع رژیم مستقر قبل از انقلاب به خطر می‌افتد و آنها هم مانعی می‌شوند بر سر راه انقلاب و سعی می‌کنند آن انقلاب را به انحراف بکشانند و از درون تهی کرده یا حتی سرکوب کنند یعنی در وهله اول سراغ سرکوب و ساقط کردنش می‌روند.

به همین دلیل در طول تاریخ حرکت‌های مردمی ناکام کم نداشتیم. معمولا حرکت‌های مردمی علیه نظام مستقر و علیه قدرت‌های بزرگی که پیروز می‌شوند اسمش را می‌گذارند انقلاب ولی انقلاب‌های شکست‌خورده و ناکام در طول تاریخ زیاد بوده است.

انقلاب اسلامی ایران یک انقلاب پیروز و کامیاب بوده و موفق می‌شود با آرمان‌های بلندی که تعریف می‌کند نظام ستمگر شاهنشاهی را ساقط کند به همین دلیل هم قدرت حامی اصلی آن نظام سیاسی یعنی ایالات متحده آمریکا تلاش می‌کند از فردای آن روزگار به نحوی این انقلاب را اداره یا سرکوب کند و وابستگان به آن نظام سیاسی قبلی هم از نخستین گروه‌های اپوزیسیون انقلاب می شوند و در طول نزدیک به چهل سال ما شاهد فراز و فرودهای زیادی در تاریخ انقلاب از این جهت هستیم.

یعنی مجموعه‌ای از پیش‌‌آمدن‌ها، پس رفتن‌ها، آفند‌ها و پدافندها و از یک طرف نیروهای انقلاب و از یک طرف نیروهای مخالف انقلاب هستیم. یکی از شگردهای شناخته‌شده برای تهی کردن انقلاب‌ها از اهداف و آنچه به دنبالش بودند نفوذ کردن در درون انقلاب‌هاست که بتوانند این را محقق کنند.

گاهی وقتی ما از انقلاب‌های موجود مثلا به انقلاب روسیه نگاه می‌کنیم بعضی‌ها معتقدند آنچه انقلاب روسیه در سال 1917 را در دهه 1990 ساقط کرد نه الزاما عملکرد خود انقلاب روسیه بلکه در انتهای این انقلاب مجموعه نفوذهایی بود که در درون آن به وجود آمد.

این بحثی است که مطرح می‌کنند یا در مورد انقلاب چین بعضی‌ها مطرح می‌کنند که انقلاب چین از درون در حال تهی شدن است و معلوم نیست چین در یکی دو دهه آینده چه شرایطی را پیدا کند.

آیا همان چین با اهداف و آرمان‌های انقلاب خواهد بود یا نه. این پدیده‌ای است که در مورد انقلاب‌ها مطرح است و در مورد انقلاب اسلامی ایران هم این قاعده صادق است یعنی به انحراف کشیدن یا دور شدن از آرمان‌ها و اهداف اولیه می‌تواند به دلیل علل و عوامل داخلی یا خارجی باشد.

یعنی به عبارتی درون اجتماعی با برون اجتماعی باشد که چنانچه در هر انقلابی از جمله انقلاب اسلامی ایران عوامل درون اجتماعی با عوامل برون اجتماعی همگرایی پیدا کنند و هم‌افزایی داشته باشند انقلاب را دچار مشکل جدی می‌کنند، ولی چنانچه به لحاظ داخلی انقلاب‌ها دارای استحکام باشند و فقط علل و عوامل بیرونی بخواهند عمل کنند انقلاب‌ها قطعا تاب مقاومت خواهند داشت، ولی چنانچه به لحاظ داخلی دچار مشکل شوند و از خارج هم مشکلی نباشد آسیب‌پذیری آنها جدی است و مطلوب‌ترین حالت این است که به لحاظ داخلی استحکام داشته باشند و به لحاظ بیرونی هم دارای تهدید هدفمند نباشند و در این حالت انقلاب‌ها در کامیاب‌ترین حالت خواهند بود. همه اینها در مورد انقلاب ایران هم صادق است.

دکتر محمدباقر خرمشاد - استاد دانشگاه

ضمیمه جام سیاست