رئیس اتاق ایران و چین در گفت‌و‌گو با «جام‌جم»:
خلاف‌اظهاری ارزی؛ چالش بزرگ تجارت
تراز تجاری ایران در بخش غیرنفتی حدود ۱۴میلیارد دلار منفی است. یکی از کشورهایی که ایران با آن تراز تجاری منفی دارد چین است و این موضوع باعث شد تا گفت‌و‌گویی با مجیدرضا حریری، رئیس اتاق بازرگانی ایران و چین و عضو هیات نمایندگان اتاق بازرگانی ایران داشته باشیم. وی معتقد است منفی بودن تراز تجاری اتفاق جدیدی نیست، البته توضیحاتی هم درباره لزوم تغییر در سیاستگذاری تجاری ایران داد که مشروح آن در ادامه آمده است.
تراز تجاری ایران در بخش غیرنفتی حدود ۱۴ میلیارد دلار منفی است. برخی کارشناسان نسبت به این موضوع هشدار می‌دهند که این اتفاق خطر افزایش نرخ ارز را بیشتر می‌کند. نظر شما در‌این‌باره‌چیست؟
کسری تجاری بدون احتساب فروش نفت در اقتصاد ایران موضوع جدیدی نیست. در طول سال‌هایی که ایران تجارت داشته همواره تجارت غیرنفتی آن منفی بوده، به این معنا که واردات بیشتر از صادرات بوده است. امسال هم اتفاق جدیدی را در این زمینه شاهد نیستیم. در یکی دو سال گذشته به‌دلیل این‌که کرونا در‌جهان تمام شده بود تقاضای جدید در بازار مواد اولیه و خام ثبت شد. ایران هم اغلب صادرات غیرنفتی‌اش مواد خام و نیمه‌خام است و در این سال‌ها شکاف صادرات و واردات به حداقل رسید اما از اختیار ایران خارج بود. به این دلیل که جهان تقاضای خود را افزایش داد و ایران در زمینه سیاستگذاری اقدام خاصی انجام نداده است.
آیا آن‌طور که برخی کارشناسان هشدار می‌دهند، کسری تجاری بر نرخ ارز تاثیر می‌گذارد؟
اقتصاد ایران بر پایه نفت است؛ به این صورت که درآمد نفتی بخشی از هزینه‌های دولت را تامین می‌کند. اگر زمانی کل تجارت ایران با کسری همراه شود بر نرخ ارز تاثیر می‌گذارد اما در بخش غیرنفتی خیلی این موضوع دقیق نیست؛ ضمن این‌که اغلب صادرات غیرنفتی ایران هم باز مربوط به حوزه نفت می‌شود. صادرات غیرنفتی ایران در سال گذشته و امسال از نظر وزنی تغییری نکرده اما از نظر ارزشی تفاوت زیادی داشته که نشان می‌دهد قیمت مواد اولیه خام و نیمه‌خام در جهان کاهش و کالای نهایی افزایش یافته است. اگر من بخواهم هشدار دهم به موضوع نسبت اشاره می‌کنم.
منظورتان از موضوع نسبت چیست؟
در سه دهه گذشته نسبت کالای صادراتی به کالای وارداتی در هر تن سه به یک بوده؛ به این صورت که سه‌واحد کالا وارد می‌شده و یک واحد کالا صادر می‌شد اما اکنون این نسبت به ۴.۵به یک رسیده که یک زنگ خطر برای اقتصاد و تجارت غیرنفتی ایران محسوب می‌شود. به موضوع کالاهای صادراتی هم اگر بخواهم اشاره کنم درمدت۱۱ماهه امسال گاز طبیعی مایع شده با سه میلیارد دلار، پروپان مایع شده با دو میلیارد و ۸۰۰ میلیون دلار و متانول با دو میلیارد دلار سه قلم عمده کالای صادراتی بودند. در بین اقلام عمده کالاهای صادراتی، سنگ آهن با ۶۴درصد،گازهای نفتی وهیدروکربورهای گازی‌شکل مایع شده با۵۴درصد، محصولات نیمه‌تمام از آهن یا از فولاد با ۲۸درصد از بیشترین رشد به لحاظ ارزشی در میان اقلام عمده کالای صادراتی برخوردار بودند. گاز طبیعی مایع شده با ۵۵ درصد، پروپان مایع شده با ۲۲درصد وبوتان مایع شده با۹.۲۱درصد به لحاظ ارزشی در ۱۱ماهه سال‌جاری بیشترین کاهش در ارزش را بین اقلام عمده کالای صادراتی به خود اختصاص دادند.
برخی کارشناسان در مورد کم‌اظهاری گمرکی نیز موضوعاتی را مطرح می‌کنند. در این‌باره اطلاعی‌دارید؟
دقیقا این اتفاق می‌افتد؛ کم‌اظهاری در صادرات و بیش‌اظهاری در واردات.اگر صادرکننده بتواند به‌جای ۱۰۰دلار کالایی که صادر می‌کند اعلام کند که ۸۰ دلار صادر کرده، می‌تواند ۲۰ دلار باقیمانده را در بازار آزاد بفروشد و سود زیادی کسب کند. نکته قابل توجه دیگر اینجاست که برخی برای کالای وارداتی بیش‌اظهاری می‌کنند و اگر ۸۰ دلار کالا وارد کرده‌اند، اعلام می‌کنند که ۱۰۰ دلار وارد شده و در آن زمان هم ۲۰ دلار مابه‌التفاوت را در بازار غیررسمی می‌فروشند. برای این موضوع باید چاره اندیشید و نظارت‌ها باید افزایش یابد.
نظارت توسط چه سازمان و دستگاهی باید انجام شود؟ آیا بانک مرکزی این وظیفه را دارد؟
بانک مرکزی عملکرد خوبی درساماندهی بازار ارز داشته اما باید توجه داشت ارزصادرات غیرنفتی در اختیار حدود ۱۰۰ شرکت خصولتی است. درواقع بانک مرکزی اگر ارزدراختیار داشته باشد، می‌تواند بازار را کنترل کند اما بازگشت ارز این شرکت‌ها با بانک مرکزی نیست و نهادهای دیگر باید نظارت داشته باشند. وزارتخانه‌ها، دستگاه‌ها و بخش‌های دیگر برای ساماندهی بازار ارز باید با بانک مرکزی همراه باشند، در غیر این صورت شاهد‌نوسانات خواهیم بود.
کسری تجاری بدون احتساب فروش نفت در اقتصاد ایران موضوع جدیدی نیست. در طول سال‌هایی که ایران تجارت داشته همواره تجارت غیرنفتی آن منفی بوده، به این معنا که واردات بیشتر از صادرات بوده است. امسال هم اتفاق جدیدی را در این زمینه شاهد نیستیم. در یکی دو سال گذشته به‌دلیل این‌که کرونا در‌جهان تمام شده بود تقاضای جدید در بازار مواد اولیه و خام ثبت شد. ایران هم اغلب صادرات غیرنفتی‌اش مواد خام و نیمه‌خام است و در این سال‌ها شکاف صادرات و واردات به حداقل رسید اما از اختیار ایران خارج بود. به این دلیل که جهان تقاضای خود را افزایش داد و ایران در زمینه سیاستگذاری اقدام خاصی انجام نداده است.
آیا آن‌طور که برخی کارشناسان هشدار می‌دهند، کسری تجاری بر نرخ ارز تاثیر می‌گذارد؟
اقتصاد ایران بر پایه نفت است؛ به این صورت که درآمد نفتی بخشی از هزینه‌های دولت را تامین می‌کند. اگر زمانی کل تجارت ایران با کسری همراه شود بر نرخ ارز تاثیر می‌گذارد اما در بخش غیرنفتی خیلی این موضوع دقیق نیست؛ ضمن این‌که اغلب صادرات غیرنفتی ایران هم باز مربوط به حوزه نفت می‌شود. صادرات غیرنفتی ایران در سال گذشته و امسال از نظر وزنی تغییری نکرده اما از نظر ارزشی تفاوت زیادی داشته که نشان می‌دهد قیمت مواد اولیه خام و نیمه‌خام در جهان کاهش و کالای نهایی افزایش یافته است. اگر من بخواهم هشدار دهم به موضوع نسبت اشاره می‌کنم.
منظورتان از موضوع نسبت چیست؟
در سه دهه گذشته نسبت کالای صادراتی به کالای وارداتی در هر تن سه به یک بوده؛ به این صورت که سه‌واحد کالا وارد می‌شده و یک واحد کالا صادر می‌شد اما اکنون این نسبت به ۴.۵به یک رسیده که یک زنگ خطر برای اقتصاد و تجارت غیرنفتی ایران محسوب می‌شود. به موضوع کالاهای صادراتی هم اگر بخواهم اشاره کنم درمدت۱۱ماهه امسال گاز طبیعی مایع شده با سه میلیارد دلار، پروپان مایع شده با دو میلیارد و ۸۰۰ میلیون دلار و متانول با دو میلیارد دلار سه قلم عمده کالای صادراتی بودند. در بین اقلام عمده کالاهای صادراتی، سنگ آهن با ۶۴درصد،گازهای نفتی وهیدروکربورهای گازی‌شکل مایع شده با۵۴درصد، محصولات نیمه‌تمام از آهن یا از فولاد با ۲۸درصد از بیشترین رشد به لحاظ ارزشی در میان اقلام عمده کالای صادراتی برخوردار بودند. گاز طبیعی مایع شده با ۵۵ درصد، پروپان مایع شده با ۲۲درصد وبوتان مایع شده با۹.۲۱درصد به لحاظ ارزشی در ۱۱ماهه سال‌جاری بیشترین کاهش در ارزش را بین اقلام عمده کالای صادراتی به خود اختصاص دادند.
برخی کارشناسان در مورد کم‌اظهاری گمرکی نیز موضوعاتی را مطرح می‌کنند. در این‌باره اطلاعی‌دارید؟
دقیقا این اتفاق می‌افتد؛ کم‌اظهاری در صادرات و بیش‌اظهاری در واردات.اگر صادرکننده بتواند به‌جای ۱۰۰دلار کالایی که صادر می‌کند اعلام کند که ۸۰ دلار صادر کرده، می‌تواند ۲۰ دلار باقیمانده را در بازار آزاد بفروشد و سود زیادی کسب کند. نکته قابل توجه دیگر اینجاست که برخی برای کالای وارداتی بیش‌اظهاری می‌کنند و اگر ۸۰ دلار کالا وارد کرده‌اند، اعلام می‌کنند که ۱۰۰ دلار وارد شده و در آن زمان هم ۲۰ دلار مابه‌التفاوت را در بازار غیررسمی می‌فروشند. برای این موضوع باید چاره اندیشید و نظارت‌ها باید افزایش یابد.
نظارت توسط چه سازمان و دستگاهی باید انجام شود؟ آیا بانک مرکزی این وظیفه را دارد؟
بانک مرکزی عملکرد خوبی درساماندهی بازار ارز داشته اما باید توجه داشت ارزصادرات غیرنفتی در اختیار حدود ۱۰۰ شرکت خصولتی است. درواقع بانک مرکزی اگر ارزدراختیار داشته باشد، می‌تواند بازار را کنترل کند اما بازگشت ارز این شرکت‌ها با بانک مرکزی نیست و نهادهای دیگر باید نظارت داشته باشند. وزارتخانه‌ها، دستگاه‌ها و بخش‌های دیگر برای ساماندهی بازار ارز باید با بانک مرکزی همراه باشند، در غیر این صورت شاهد‌نوسانات خواهیم بود.
تازه ها
پیشنهاد سردبیر
در یادداشتی اختصاصی برای جام جم آنلاین مطرح شد
کابینه بحران‌زده بنیامین نتانیاهو
در یادداشتی اختصاصی برای جام جم آنلاین مطرح شد
جهان نگران افزایش بحران در رفح
سید رضا صدرالحسینی در جام جم آنلاین مطرح کرد
مقاومت فلسطین خواستار صلح پایدار و عادلانه
گفت و گو
گفتوگوی«جام جم» با جواد محقق، نویسنده، شاعر و معلم باسابقه
اتفاقی معلم نشدم
دشمن چگونه سعی در عرفیسازی بیحجابی در جامعه دارد؟
به اسم آزادی به کام برهنگی!
در گفتگو با جام جم آنلاین مطرح شد
آیا رژیم صهیونیستی به رفح حمله می‌کند؟
در گفتگو با جام جم آنلاین مطرح شد