خطر ورود به سیاهچاله جمعیتی

حال جمعیتی کشورمان وضعیت خوبی را برای سال‌های آینده تصویر نمی‌کند. چند سالی است که خطر پیری جمعیت تا مرز هشدار پیش رفته است؛ آمار و ارقام نگران‌کننده‌ای که فراتر از یک هشدار است. طبق گفته هاشم کارگر، رئیس سازمان ثبت احوال، جمعیت ایرانیان داخل کشور ۸۳ میلیون و ۵۰۰ هزار نفر است و با احتساب ایرانیان خارج از کشور جمعیت ایرانیان حدود ۸۷ میلیون و ۵۰۰ هزار نفر برآورد می‌‌شود.

کد خبر: ۱۴۵۴۳۵۱

نویسنده تهمینه سبحانی شاد - گروه جامعه

ازطرفی میانگین سنی مرگ‌‌ومیر در کشور، برابر با ۶۶.۲ سال است. با این حال دلایل متعددی برای روند رو‌به‌رشد این مسأله در کشور خودنمایی می‌کند. تأخیر در ازدواج و چالش‌های پیش روی فرزندآوری از مسائل مهم جمعیتی در حوزه زنان است. زنانی که نیمی از جمعیت کشور را به خود اختصاص داده‌اند و نقش مهمی در بحث جمعیت دارند.تشکیل خانواده و فرزندآوری یا رویگردانی از این دو موضوع، از جمله انتخاب‌هایی است که باید دلایل بروز آن را بررسی کرد. با وجود این‌که مرکز آمار ایران خبر از افزایش تعدادازدواج‌های ثبت‌شده درکشور از۸۳۹هزار و ۹۶۸ فقره درسال ۱۳۹۱به ۵۳۴هزار و۱۳۹فقره درسال۱۴۰۱می‌دهد اما همچنان پس از ازدواج هم عدم تمایل بسیاری از زوج‌ها نسبت به فرزندآوری را شاهد هستیم. به گونه‌ای که سازمان ثبت احوال میانگین سن پدر و مادر در اولین فرزندآوری در سال ۱۴۰۲ را برابر ۳۲.۱سال برای پدران و ۲۷.۳سال برای مادران اعلام کرده است. گویا قانون جوانی جمعیت و دیگر سناریوهای جمعیتی کشورمان همچون پرداخت وام‌هایی برای تولد فرزند چندم هم در این خصوص کارساز نبوده است.

دلایل تأخیر در ازدواج
فقط یک عامل علت تأخیر و سخت‌شدن ازدواج نیست، بلکه مجموعه عواملی دست ‌به ‌دست یکدیگر می‌‌دهند تا این مسأله به وقوع بپیوندد. سیدمهدی صدری، مشاوره کمیسیون جوانی جمعیت مجلس با اشاره به این‌که فقط مسأله اقتصادی در تأخیر ازدواج موثر نیست، به جام‌جم می‌گوید: از دید بسیاری از مردم دلایل تأخیر در ازدواج فقط مربوط به مسائل اقتصادی می‌شود اما به نظر می‌رسد که این موضوع خیلی هم واقعیت ندارد. البته این بدان معنا نیست که مشکل اقتصادی در ازدواج موثر نیست، بلکه به‌عنوان تنها پارامتر شناخته نمی‌شود. ما در جامعه پولدار و ثروتمند هم شاهد تأخیر در ازدواج حتی به‌مراتب بیشتر هم هستیم. این‌گونه نیست که اگر مشکل اقتصادی جامعه حل شود، مشکل ازدواج هم رفع می‌گردد.این موضوع در حالی است که سن ازدواج سال گذشته برای مردان ۳۰.۷ و برای زنان ۲۶.۵بوده است. موضوعی که به‌دنبال آن تأخیر در ولادت‌‌ها یا حتی تعداد فرزندان را هم به‌دنبال دارد. به‌طوری که در فصل بهار ۱۴۰۲ تعداد ولادت‌های ثبت‌شده به ۲۵۲ هزار و ۶۵۱ نفر رسید که نسبت به زمستان ۱۴۰۱، ۱۱ هزار و ۷۱۲ نفر و نسبت به فصل بهار ۱۴۰۱، ۴۹۹۸ نفر کاهش یافته است. تعداد دختران و پسران مجرد در کشور، آمار نگران‌کننده‌ای دارد و طبق صحبت‌های امیرحسین بانکی‌‌پور، نماینده مجلس، آمار دختران مجرد بالای ۳۰سال دو میلیون و ۱۰۰ هزار نفر است و همچنین نزدیک به چهار میلیون و ۶۰۰هزار دختر و پسر مجرد در جامعه وجود دارد. البته امروزه شاهد دختران مجرد زیادی هستیم که علاوه برتحصیلات و شغل ودرآمد مناسب، بعضا امکانات اولیه برای تشکیل زندگی مشترک همچون خانه و خودرو و...هم دارند.همین عوامل به تغییرنگرش این قشر درخصوص مسأله ازدواج و تأخیر در آن منجر می‌شود.

سقط زندگی
تأخیر در ازدواج، فرزندآوری و تک‌‌فرزندی هرچند ممکن است دلایل اقتصادی زیادی داشته باشد اما یکی از علل مهم در این زمینه ابعاد فرهنگی و اجتماعی است. به هر حال مشکلات پیش روی ازدواج از یک طرف، کاهش تمایل برای فرزندآوری نیز از طرف دیگر منجر به این شده که این چالش‌ها خود را در روندی مانند سقط جنین نیز نشان دهند. آمار چندان دقیقی از این موضوع وجود ندارد اما طبق گفته صالح قاسمی، دبیر مرکز مطالعات راهبردی جمعیت کشور، سالانه حداقل ۳۷۰ هزار سقط ‌جنین در ایران رخ می‌دهد که از این میان حدود ۳درصد خودبه‌‌خودی، حدود ۲درصد درمانی و ۹۵درصد غیرقانونی است.صدری، مشاوره کمیسیون جوانی جمعیت مجلس بر این باور است که مشکلات اقتصادی خانواده‌ها، نگرانی از آینده فرزندان، تامین هزینه‌های معیشتی، موضوع ناباروری و...همگی از دلایل عدم تمایل به فرزندآوری است اما سهم سقط جنین عمدی در کنار این عوامل بر کاهش جمعیت کشور بسیار تاثیرگذار است. وی می‌افزاید: در حال حاضر به حدی این موضوع عادی شده که گویی والدین حق دارند برای فرزندی که هنوز متولد نشده، تصمیم‌گیری کنند.وی ضمن بیان این موضوع که در ۱۰ سال آینده قطعا با کمبود نیروی انسانی در کشور مواجه هستیم، می‌گوید: سقط جنین در کشور منجر به این می‌شود که در آینده یا فرزندانی برای کار کردن نیستند یا تعدادشان به حدی کم است که به‌ناچار باید از اتباع بیگانه در بحث نیروی انسانی استفاده کنیم. ما در سال‌های آتی چاره‌ای جز این نداریم و قطعا نیمی از کارگران کارخانجات ما از اتباع دیگر هستند.به نظر می‌رسد تأخیر در ازدواج، کاهش موالید و بی‌رغبتی به فرزندآوری در میان زوج‌های جوان، نه‌فقط در دلایل اقتصادی و اجتماعی ریشه دارد، بلکه نقش تنگناهای معیشتی نیز در به وجود آمدن این معضل را به هیچ‌وجه نمی‌توان انکار کرد اما با این حال نباید تغییراتی که در سبک زندگی ایرانیان پدید آمده را نادیده گرفت. گویا مسئولان کشور باید به موازات تلاش برای تسهیل شرایط زندگی و رفع تنگناهای اقتصادی و معیشتی، در اصلاح و تصحیح انگاره‌های تربیتی و فرهنگی نیز بکوشند.